PUM missie naar Uganda
In het voorjaar van 2018 werd ik gecontacteerd door PUM voor een missie naar Uganda om er problemen in de wijnbouw te helpen oplossen. Tropische wijnbouw is natuurlijk heel iets anders dan wijnbouw bij ons. Het werd een bijzonder boeiende reis.
|
Het gebied rond Mbarara is gelegen op 1500 m hoogte. De temperatuur schommelt er het hele jaar tusseb 25°-30°C. Ze hebben vooral een oude hybride staan, maar er wordt ook met klassieke druiven geëxperimenteerd. Om naar een betere kwaliteit te kunnen evolueren zijn ze met klassieke druiven gaan experimenteren, maar zonder enige kennis van de noodzakelijke gewasbescherming is dat vooralsnog geen succes. Ze zijn misschien arm hier, maar zeker niet dom. En bang of lui zijn ze ook niet. De druiventelers, ik heb er tientallen gesproken, zijn echte pioniers. Toen ze met druiven begonnen werden voor gek verklaard, en nu is het een succes. Waar ken ik dat toch van?
|
|
Opdracht
Een verzoek om bijstand van een wijndomein in Uganda. Men heeft ‘problemen’ met de druiven. Men heeft vaak niet de kwaliteit die voor het maken van wijn nodig is. Het zou gaan om zowel bladschimmels als ook problemen met rijpheid. Ook zijn er problemen met de gezondheid van de stokken, wellicht door schimmels en/of bacteriën. Ook wat het maken van de wijn zijn er nog veel vragen.
Locatie en klimaat
De wijngaarden zijn gelegen ten zuiden van Mbarara. Mbarara is een stad in het zuiden van Oeganda vlak bij de grens met Rwanda en Tanzania (ruim 260 km vanaf Kampala) op een hoogte van 1500 m. Het is een tropisch klimaat met getemperde temperaturen door de hoogte. Er zijn twee regenseizoenen. Een startend in maart durend tot juni en een van september en durend tot december.
De wijngaarden zijn gelegen ten zuiden van Mbarara. Mbarara is een stad in het zuiden van Oeganda vlak bij de grens met Rwanda en Tanzania (ruim 260 km vanaf Kampala) op een hoogte van 1500 m. Het is een tropisch klimaat met getemperde temperaturen door de hoogte. Er zijn twee regenseizoenen. Een startend in maart durend tot juni en een van september en durend tot december.
Ligging en grond
Ik heb veel wijngaarden bezocht en kennis gemaakt met de telers. Het gebied heeft mooie hellingen die voor de teelt van bananen, de teelt die beneden ik het dal dominant is, niet geschikt zijn. Het is dus grond die anders niet gebruikt zou worden waar men nu druiven heeft aangeplant. Bovendien is het voor wijnbouw uitzonderlijke interessante grond met een rijkdom aan mineralen.
Ik heb veel wijngaarden bezocht en kennis gemaakt met de telers. Het gebied heeft mooie hellingen die voor de teelt van bananen, de teelt die beneden ik het dal dominant is, niet geschikt zijn. Het is dus grond die anders niet gebruikt zou worden waar men nu druiven heeft aangeplant. Bovendien is het voor wijnbouw uitzonderlijke interessante grond met een rijkdom aan mineralen.
|
|
|
Problemen in tropische wijnbouw
General adaptation problems of the traditional Vitis vinefera varieties (in terms of bud dormancy, apical dominance, low fertility, susceptibility to fungal diseases) and of the Vitis labrusca varieties (in terms of dormancy, lack of vigor) restrict the production to a decreased number of varieties. (Camargo et al. 2006) Het grootste probleem voor wijnbouw in tropische gebieden is het gebrek aan een winterperiode.
General adaptation problems of the traditional Vitis vinefera varieties (in terms of bud dormancy, apical dominance, low fertility, susceptibility to fungal diseases) and of the Vitis labrusca varieties (in terms of dormancy, lack of vigor) restrict the production to a decreased number of varieties. (Camargo et al. 2006) Het grootste probleem voor wijnbouw in tropische gebieden is het gebrek aan een winterperiode.
Geschiedenis
De eerste wijngaard die in Uganda is beschreven is er een van kloosterzusters, de Clarissen, of ‘Poor Clares’ (Arme Claren) bij Mbarara. Door Franse monniken waren er druivelaars in hun tuin geplant waarvan de zusters wijn maakte om de mis te kunnen vieren. Dit moet gebeurt zijn in de periode na de Phylloxera plaag en voor het verbieden van deze druiven in Frankrijk. (Cépages interdit) zijn geweest. Het waren wortel echte planten, zoals de meeste hybriden, die op dat moment massaal in het zuiden van Frankrijk werden aangeplant.
De eerste wijngaard die in Uganda is beschreven is er een van kloosterzusters, de Clarissen, of ‘Poor Clares’ (Arme Claren) bij Mbarara. Door Franse monniken waren er druivelaars in hun tuin geplant waarvan de zusters wijn maakte om de mis te kunnen vieren. Dit moet gebeurt zijn in de periode na de Phylloxera plaag en voor het verbieden van deze druiven in Frankrijk. (Cépages interdit) zijn geweest. Het waren wortel echte planten, zoals de meeste hybriden, die op dat moment massaal in het zuiden van Frankrijk werden aangeplant.
Zusters Arme Claren
Decennia geleden zouden door Franse paters druivelaars zijn meegebracht en geplant in de tuin van de Clarissen. De zusters maakten er wijn van voor de mis. Toen president Museveni een bezoek bracht gaf hij opdracht om de zusters te ondersteunen en ze voor opleiding naar het buitenland te sturen. Zij waren welkom op wijndomein Weltevrede in Zuid Afrika, en de overheid betaalde deze reis. Ze kwamen terug met een heel pakket druivelaars van de variëteit Shiraz. De oude druivelaars doen het goed, maar de Shiraz heeft het heel moeilijk. Ze groeien wel, maar geven geen vruchten. De bladeren zijn bleek. 'Dit moet aan de bodem liggen' zei de zuster, want er zijn geen schimmelinfecties vast te stellen en er is druppel-irrigatie voorzien. Ze beschikten over een bodemanalyse van de Universiteit in Kampala, maar er is niemand die deze voor druiven kan interpreteren.
Decennia geleden zouden door Franse paters druivelaars zijn meegebracht en geplant in de tuin van de Clarissen. De zusters maakten er wijn van voor de mis. Toen president Museveni een bezoek bracht gaf hij opdracht om de zusters te ondersteunen en ze voor opleiding naar het buitenland te sturen. Zij waren welkom op wijndomein Weltevrede in Zuid Afrika, en de overheid betaalde deze reis. Ze kwamen terug met een heel pakket druivelaars van de variëteit Shiraz. De oude druivelaars doen het goed, maar de Shiraz heeft het heel moeilijk. Ze groeien wel, maar geven geen vruchten. De bladeren zijn bleek. 'Dit moet aan de bodem liggen' zei de zuster, want er zijn geen schimmelinfecties vast te stellen en er is druppel-irrigatie voorzien. Ze beschikten over een bodemanalyse van de Universiteit in Kampala, maar er is niemand die deze voor druiven kan interpreteren.
|
|
|
Silas Kamanyiro
Silas Kamanyiro is zo’n veertig jaar geleden begonnen met een druivelaar die hij had gekregen. Het zou een druif zijn die in lang vervlogen tijden bij een klooster van de zusters van de orde van de Arme Klaren, Clarissen, was aangeplant voor wijn. Van een Duitse pater, wiens vader wijndruiven had, heeft Silas Kamanyiro de basisbeginselen van de druiventeelt geleerd en hij begon zelf wijn te maken. De basis van het fermenteren was al bekend om het vergisten van bananen om er bier van te maken algemeen gekend was. Inmiddels is het maken van bier/wijn van fruit vrijwel volledig verdwenen door de komst van meerdere brouwerijen.
Silas Kamanyiro heeft inmiddels van zijn eerste plant heel veel stokken gekweekt die door de meeste druiventelers in de streek werden aangeplant. Zelf maakt hij wijn van eigen druiven en van de telers waarvan hij druiven kan kopen. Bijna alle druiventelers hebben de planten van hem aangekocht. Zijn wijn maakte zodanig indruk op de president Museveni dat deze hem naar Duitsland heeft gestuurd om meer over wijndruiven telen en wijn maken te leren. (President Yoweri Museveni visited Kamanyiro in 1990 and promised to help him realise his dream. In 2000, President Yoweri Museveni sponsored him for a one month course in wine processing and grape growing in Germany.) Het bezoek aan Duitsland heeft echter niet gebracht wat ervan verhoopt werd door de taalbarrière. Duitsers spreken zelden Engels helaas.
|
|
|
Geleiding
Aanvankelijk werd alles in pergola systeem geleid, maar na SK zijn bezoek aan Duitsland is hij op verticale loofwand en palissage overgeschakeld. Enkele van de andere druiventelers zijn hem hierin gevolgd, maar een groot deel blijft vasthouden aan het pergolasysteem.
Aanvankelijk werd alles in pergola systeem geleid, maar na SK zijn bezoek aan Duitsland is hij op verticale loofwand en palissage overgeschakeld. Enkele van de andere druiventelers zijn hem hierin gevolgd, maar een groot deel blijft vasthouden aan het pergolasysteem.
|
|
|
Cyclus
In tropische gebieden is er geen koude periode, zoals onze winters, die nodig is om een einde te maken aan de groeicyclus van de druivelaars. Silas Kamanyiro heeft in Duitsland gezien dat er na de bladval werd gesnoeid en heeft toen besloten om op een kunstmatige manier een cyclus te realiseren door na de oogst de druivelaars te ontbladeren en ongeveer twee weken later te snoeien. De druivelaars die vervolgens opnieuw scheuten gaan vormen ontwikkelen zich dan gelijkmatig, gaan tegelijk in bloei en geven druiven die op eenzelfde moment rijp zijn. Deze techniek is inmiddels in de meeste tropische wijnbouw toegepast.
In tropische gebieden is er geen koude periode, zoals onze winters, die nodig is om een einde te maken aan de groeicyclus van de druivelaars. Silas Kamanyiro heeft in Duitsland gezien dat er na de bladval werd gesnoeid en heeft toen besloten om op een kunstmatige manier een cyclus te realiseren door na de oogst de druivelaars te ontbladeren en ongeveer twee weken later te snoeien. De druivelaars die vervolgens opnieuw scheuten gaan vormen ontwikkelen zich dan gelijkmatig, gaan tegelijk in bloei en geven druiven die op eenzelfde moment rijp zijn. Deze techniek is inmiddels in de meeste tropische wijnbouw toegepast.
Druiven
Er zijn naast de druiven die allemaal afstammen van een plant die Silas Kamanyiro heeft opgekweekt van een stek afkomstig uit het klooster van de Arme Klaren, ook experimenten gedaan door Silas Kamanyiro en enkele wijnbouwers met klassieke variëteiten.
Mbarara blue
De druif die historisch is in deze regio is deze die door Silas Kamanyiro is gekweekt en massaal gestekt. Op enkele uitzonderingen na zijn de wijngaarden allemaal met deze druif aangeplant. De vraag welke zich nu stelt is welke druif het is. Omdat vooralsnog de druif niet met zekerheid kan worden vastgesteld zou het een goede optie zijn om hem ‘Mbarara blue’ te noemen
Black Hamburg
Mensen die voor mij hier waren hebben gezegd dat het de ´Black Hamburg´ zou zijn Deze naam is een synoniem voor Black Muscat of Muscat Hamburg. Op basis van ampelografische kenmerken, Muscat Hambourg heeft elips vormige bessen terwijl deze in Mbarara perfect ronde bessen heeft, kan deze druif echter worden uitgesloten.
Er zijn naast de druiven die allemaal afstammen van een plant die Silas Kamanyiro heeft opgekweekt van een stek afkomstig uit het klooster van de Arme Klaren, ook experimenten gedaan door Silas Kamanyiro en enkele wijnbouwers met klassieke variëteiten.
Mbarara blue
De druif die historisch is in deze regio is deze die door Silas Kamanyiro is gekweekt en massaal gestekt. Op enkele uitzonderingen na zijn de wijngaarden allemaal met deze druif aangeplant. De vraag welke zich nu stelt is welke druif het is. Omdat vooralsnog de druif niet met zekerheid kan worden vastgesteld zou het een goede optie zijn om hem ‘Mbarara blue’ te noemen
Black Hamburg
Mensen die voor mij hier waren hebben gezegd dat het de ´Black Hamburg´ zou zijn Deze naam is een synoniem voor Black Muscat of Muscat Hamburg. Op basis van ampelografische kenmerken, Muscat Hambourg heeft elips vormige bessen terwijl deze in Mbarara perfect ronde bessen heeft, kan deze druif echter worden uitgesloten.
Samenkomst met twintigtal druiventelers uit het dorp
De wijnbouw gebeurt op een heel primitieve manier, maar wel correct. Ze hebben dan ook druiven die zo goed zijn dat een groot deel van de telers ze al als tafeldruiven verkopen voor dat ze rijp genoeg zijn voor wijn.
In het Engels, met Silas Kamanyiro als tolk voor de mensen die geen Engels spreken, een uiteenzetting gegeven over de te maken keuze, met alle voor- en nadelen. Tot mijn verbazing was iedereen voorstander van ‘de moeilijke weg’. Na een vragenronde, waarbij het vooral ging over ‘hoe moeilijk’ die klassieke druiven zijn, de mogelijkheden besproken om op de een of andere manier in de opleidingsbehoefte te voorzien.
De wijnbouw gebeurt op een heel primitieve manier, maar wel correct. Ze hebben dan ook druiven die zo goed zijn dat een groot deel van de telers ze al als tafeldruiven verkopen voor dat ze rijp genoeg zijn voor wijn.
In het Engels, met Silas Kamanyiro als tolk voor de mensen die geen Engels spreken, een uiteenzetting gegeven over de te maken keuze, met alle voor- en nadelen. Tot mijn verbazing was iedereen voorstander van ‘de moeilijke weg’. Na een vragenronde, waarbij het vooral ging over ‘hoe moeilijk’ die klassieke druiven zijn, de mogelijkheden besproken om op de een of andere manier in de opleidingsbehoefte te voorzien.
Gewasbescherming
Uit alle informatie blijkt dat men relatief moderne, breedspectrum, gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. Het moment van toepassing is echter vaak te laat. Preventie na de infectie, zelfs na secundaire infectie die hier reeds na vier dagen gebeurt, is niet effectief.
Uit alle informatie blijkt dat men relatief moderne, breedspectrum, gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. Het moment van toepassing is echter vaak te laat. Preventie na de infectie, zelfs na secundaire infectie die hier reeds na vier dagen gebeurt, is niet effectief.
|
|
|
Ik heb een spuitprogramma opgesteld dat men toe kan passen met de in Uganda beschikbare gewasbeschermingsmiddelen. Omdat de groei van de nieuwe cyclus direct op de vorige volgt is infectiedruk van Valse meeldauw vrijwel permanent aanwezig. De nieuwe cyclus begint in het regenseizoen, waardoor er een hoog infectierisico bestaat. Later in de cyclus, wanneer we in het droge seizoen zitten, is het infectierisico laag en moet er in principe niet meer behandeld worden tot de oogst. Mocht er onverhoopt toch een uitbraak zijn, dan moet men onmiddellijk, binnen drie dagen, behandelen om verdere verspreiding te vermijden.
Wijnmakerij
Silas Kamanyiro heeft zijn eerste wijn gemaakt ik een schuurtje bij zijn huis. Hij is met helemaal niks begonnen en heeft na zijn bezoek aan Duitsland zelf een pers gebouwd op basis van wat hij in Duitsland heeft gezien. Dankzij de hulp van de overheid heeft hij uit Zuid Afrika een mobiele wijnmakerij in twee containers gekregen. Een goede basisuitrusting met een standaard ‘handleiding’ die veel te complex is. Ook werden flessen en een grote hoeveelheid oenologische hulpstoffen meegeleverd. Gist, enzymes, sulfiet, etc. Eigenlijk beschikte hij over alles, behalve de kennis. Na de bouw van een wijnmakerij werd de installatie hiernaar overgebracht.
Silas Kamanyiro heeft zijn eerste wijn gemaakt ik een schuurtje bij zijn huis. Hij is met helemaal niks begonnen en heeft na zijn bezoek aan Duitsland zelf een pers gebouwd op basis van wat hij in Duitsland heeft gezien. Dankzij de hulp van de overheid heeft hij uit Zuid Afrika een mobiele wijnmakerij in twee containers gekregen. Een goede basisuitrusting met een standaard ‘handleiding’ die veel te complex is. Ook werden flessen en een grote hoeveelheid oenologische hulpstoffen meegeleverd. Gist, enzymes, sulfiet, etc. Eigenlijk beschikte hij over alles, behalve de kennis. Na de bouw van een wijnmakerij werd de installatie hiernaar overgebracht.
|
|
Vinificatie
Met het vinifiëren van druiven is hij begonnen op basis van de aanwezige kennis van het fermenteren van bananen. Een Duitse pater heeft hem vervolgens verder op het juiste pad gezet. De president, die wijnbouw wil stimuleren, stuurde hem naar Duitsland om er meer te leren over het wijn maken, maar door de taalbarrière en slechte timing, in de winter, heeft hij enkel wintersnoei en bottelen gezien. Met de twee containers uit Zuid Afrika kreeg hij een ‘handleiding’ die hij zoveel mogelijk probeerde toe te passen.
Met het vinifiëren van druiven is hij begonnen op basis van de aanwezige kennis van het fermenteren van bananen. Een Duitse pater heeft hem vervolgens verder op het juiste pad gezet. De president, die wijnbouw wil stimuleren, stuurde hem naar Duitsland om er meer te leren over het wijn maken, maar door de taalbarrière en slechte timing, in de winter, heeft hij enkel wintersnoei en bottelen gezien. Met de twee containers uit Zuid Afrika kreeg hij een ‘handleiding’ die hij zoveel mogelijk probeerde toe te passen.
|
|
|
